"Her çocuk benzersizdir ve teknoloji; eğitim ve sağlığı çocukların ihtiyaçlarına ve beğenilerine daha iyi uyarlamamıza yardımcı olur."
Çeşitlilik; işyerleri, eğitim kurumları ve toplumlar da dahil olmak üzere toplumun her yönünü zenginleştiren temel ve paha biçilmez bir değerdir. Bu nedenle, EELISA'nın araştırma ve inovasyon kolu olan “InnoCORE”, bireysel araştırmacılar ve araştırma yapıları tarafından ekiplerinde çeşitliliği teşvik etmek için yapılan en iyi uygulamaları ve girişimleri aktif olarak toplamıştır.
Ödülün odak noktası toplumsal cinsiyet, dezavantajlı gruplar, etnik ve kültürel çeşitlilik, sosyo-ekonomik durum, eğitimde fırsat eşitsizlikleri, bakım sorumlulukları gibi çeşitli yönleri kapsayacak şekilde genişletilmiştir.
Bu yılın ödül sahibi, otizmli veya işitme engelli çocuklar için tasarlanan Sosyal ve Yardımcı Robotlar konusunda uzmanlaşmış bir araştırma grubu olan Bilişsel Sosyal Robotik (CSR) Laboratuvarı'nın yöneticisi ve kurucusu Hatice Köse.
Profesör Hatice Köse, İTÜ'deki Bilişsel ve Sosyal Robotik Grubu'nun kurucusu olarak, grubun geçmişi ve yapısı hakkında bilgi verebilir misiniz?
Hatice Köse: Grubumuz yapay zeka ve veri mühendisliği, robotik, bilgisayar mühendisliği, oyun, makine mühendisliği, elektrik ve elektronik mühendisliği, biyomedikal mühendisliği ve mimarlık alanlarından araştırmacılar, lisans ve lisansüstü öğrencileri ile gönüllü olarak laboratuvarımızın bir parçası olan ve çalışmalarda yer alan psikolog ve sanatçılardan oluşuyor. Ana hedefimiz yardımcı robotlar, yapay zeka, sensörler ve oyunların engelli çocukların terapi ve eğitiminde kullanılmasıdır.
Kadın öğrencileri ve araştırmacıları çalışmalarda yer almaları için teşvik ediyoruz ve ekibimizin çoğunluğu kadın üyelerden oluşuyor. Yüksek lisans öğrencilerimiz grubumuzda çok önemli bir rol oynuyor, sistemleri birlikte tasarlıyoruz; aynı zamanda yazılım ve yapay zeka altyapısını geliştiriyorlar ve çocuklarla etkileşim çalışmalarında yer alıyorlar.
Araştırma grubunuzda, robotik ve yapay zeka tabanlı çözümler üretmek için otizmli veya işitme engelli çocukların yanı sıra aileleri, terapistleri ve öğretmenleriyle işbirliği yapıyorsunuz. Bu çok aktörlü ve disiplinler arası etkileşimin nasıl etkili bir şekilde uygulandığını açıklayabilir misiniz?
Hatice Köse: Biz mühendisiz, robotik sistemler, derin öğrenme tabanlı uygulamalar ve ciddi oyunlar tasarlayabilir ve geliştirebiliriz, ancak sorunların doğasını ve gereksinimlerini anlamak için farklı alanlardan uzmanlarla işbirliği yapmaya ihtiyacımız var. Her projede işbirliği yaptığımız farklı alanlardan paydaşları dinliyor, sorunu, gereksinimleri öğrenmeye çalışıyor ve birlikte teknoloji tabanlı çözümler üretmeye çalışıyoruz. Hastaneleri ziyaret ediyor, tedavi seanslarını izliyor, ailelerle konuşuyoruz. Çalışmaları şekillendirmek için birkaç tur gerekiyor. En önemli şey, çocuklar tarafından kabul edilebilecek ve kullanılabilecek bir sistem oluşturmak. Çocuklar sistemi sevmezlerse kullanmazlar ve fayda görmezler. Bu nedenle standart testlerimizde kullandığımız katı laboratuvar düzenekleri ya da yüksek işlem gücü gerektiren derin öğrenme yöntemleri veya kullanıcının 10 dakika boyunca hareketsiz kalmasını gerektiren çok hassas bir göz takip cihazı çalışmada hiçbir işe yaramayacaktır. Çocuklar, aileleri, terapistler ve öğretmenlerden oluşan son kullanıcınızı tanımanız önemlidir. Örneğin bir çocuk robotumuzla oynamayı reddetti ve çalışmayı terk etti, çünkü bunun bir transformatör robot olmadığını ve çocuğun evdeki plastic oyuncağı gibi "Bumblebee”ye dönüşemediğini söyledi.
"Bilişsel ve sosyal robotların, çocukların robotlarla etkileşimlerinden öğrendiklerini toplumdaki diğer insanlarla etkileşimlerine aktarmalarına yardımcı olmak ve toplumla aralarındaki bu uçurumu azaltmak için bir sosyal destek sistemi olarak kullanılabileceğine inanıyorum."
Bu çalışmanın temel amacı bu çocukların eğitim ve sağlıklarını desteklemek. Bize bu hedefle uyumlu bir uygulama örneği verebilir misiniz?
Hatice Köse: “Emboa: Otizmli Çocuklar için Bir Müdahale Aracı olarak Sosyal Olarak Yardımcı Robotikte Duygusal Döngü" başlıklı Erasmus+ projemizde, otizmli çocukların terapisinde sosyal bir insansı robotun kullanımını araştırdık ve bu çalışmayı duygusal bilişim teknolojileri ile zenginleştirdik. Burada, robotla etkileşimleri sırasında çocukların duygularını ve streslerini tespit etmek ve araştırmacılar, terapistler ve aileler için kılavuzlar tanımlamak için yapay zeka tabanlı yaklaşımlar geliştirdik.
Diğer projemiz “Roborehab: Çocuklar için Yardımcı Odyoloji Robotu” projemizde, Pepper insansı robot kullanarak hastanelerin Odyoloji Birimlerinde işitme bozukluğu olan çocuklara işitme testleri uygulayabilen ve bu testler sırasında duygu, dikkat ve stresi Yapay Zeka tabanlı yöntemlerle tespit edebilen bir sistem geliştirdik. Çocuklar testler için hastanedeyken stresli veya olumsuz duygulara kapılıyorlardı, bu da soruları doğru cevaplamalarını engelliyor ve işitme kayıplarının seviyesini doğru bir şekilde elde edememelerine neden oluyordu. Motivasyonumuz, sağlık testlerinde streslerini izlemek, azaltmak ve motivasyonlarını artırmak için sosyal ve duygusal bir robot ve etkileşimli oyunlar geliştirmekti.
Bu çalışmalarda, çocuklara eğitim veya sağlıkla ilgili materyalleri vermek, motivasyonlarını ve dikkatlerini desteklemek için sosyal robotlar ve etkileşim oyunları kullanılırken, çocukları anlamak ve çocukları daha iyi desteklemek için robota geri bildirim vermek için Yapay Zeka tabanlı teknikler (Derin öğrenme modelleri gibi) ve sensörler kullanılmaktadır. Her çocuk benzersizdir ve teknoloji eğitim ve sağlığı çocukların ihtiyaçlarına ve beğenilerine daha iyi uyarlamamıza yardımcı olur.
Deneyimlerinize dayanarak, bilişsel ve sosyal robotların uygulanmasının daha eşitlikçi bir topluma ulaşılmasına nasıl katkıda bulunabileceğini öngörüyorsunuz?
Hatice Köse: Bu çocuklar toplumun geri kalanıyla aynı yaratıcılığa, zekaya, umutlara ve hayallere sahipler, sadece standart eğitim materyallerini kullanamıyorlar veya geri kalanımız gibi iletişim kuramıyorlar, bu da onları izole ediyor ve toplumla aralarında bir uçurum oluşturuyor.
Bilişsel ve sosyal robotların, çocukların robotlarla etkileşimlerinden öğrendiklerini toplumdaki diğer insanlarla etkileşimlerine aktarmalarına yardımcı olmak ve toplumla aralarındaki bu uçurumu azaltmak için bir sosyal destek sistemi olarak kullanılabileceğine inanıyorum.
EELISA Çeşitlilik Ödülü'nü almanın hem grubunuzun projesinin gelişimine hem de profesyonel kariyerinize nasıl katkıda bulunacağına inanıyorsunuz?
Hatice Köse: EELISA Çeşitlilik Ödülü'nü almak bize projemizin önemli olduğunu ve bir etkisi olduğunu gösteriyor ve bu konuda daha fazla ilerlememiz için bizi motive ediyor. Özellikle mühendislik alanında çalışan bir kadın olarak desteklendiğimi hissettim ve bu da beni gelecekte diğer Avrupa Kurumları ve araştırmacılarla işbirliği içinde benzer projelerde yer almaya teşvik etti. Bu ödülün kariyerimde önemli bir etkisi olacağına inanıyorum.
İTÜ Bilgisayar ve Bilişim Fakültesi'nde profesör olarak görev yapmaktadır. 2010'dan beri GameLab ve Bilişsel Sosyal Robotik Laboratuvarı'nı koordine etmektedir. Doktora derecesini Boğaziçi Üniversitesi Bilgisayar Mühendisliği Bölümü'nden almıştır. 2006-2010 yılları arasında Hertfordshire Üniversitesi'nde Araştırma Görevlisi olarak çalışmıştır. Mevcut araştırmaları; işitme engelli ve OSB'li çocukların eğitimi ve rehabilitasyonu için sosyal insansı robotlarla jest iletişimi (işaret dilini içeren) ve taklit tabanlı etkileşim oyunlarına odaklanmaktadır. Sosyal yardımcı robotlar, işaret dili öğreten robotlar ve insan-robot etkileşimi üzerine çeşitli ulusal projelere liderlik etmekte ve çeşitli Horizon2020 projelerinde, Erasmus + ve COST eylemlerinde yer almaktadır.